UpComing 2024. Wybrane Dyplomy Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie.
After school club

Magdalena Komornicka

W niedawnym, głośnym eseju Antyspołeczne stulecie amerykański podcaster i dziennikarz Derek Thompson¹ wskazuje na to, że ludzie spędzają dziś więcej czasu w samotności niż kiedykolwiek przedtem, przywołując społeczne oraz rynkowe mechanizmy, które przyczyniają się do takiego stanu rzeczy.

Statystyki dotyczące czasu, jaki spędzamy z dala od innych, są rzeczywiście niepokojące. W 2023 roku 74% całego ruchu w amerykańskich restauracjach pochodziło z zamówień na wynos i z dostawą do domu, a udział jedzących obiad w restauracji w pojedynkę wzrósł o 29% zaledwie w ostatnich dwóch latach. Dziś typowy dorosły Amerykanin kupuje średnio 3 bilety do kina rocznie i ogląda prawie 19 godzin telewizji tygodniowo, co odpowiada mniej więcej 8 filmom. Młodzi ludzie są mniej skłonni niż w poprzednich dekadach do chodzenia na randki, posiadania więcej niż jednego bliskiego przyjaciela/przyjaciółki, a nawet do spotykania się ze znajomymi. Według badań przywoływanych przez Thompsona udział młodych osób, które twierdzą, że spotykają się z przyjaciółmi prawie codziennie po zajęciach szkolnych spadł o prawie 50% od początku lat 90. Zjawisko to nie jest jedynie domeną amerykańskiego społeczeństwa.

Jeśli ktokolwiek powinien czuć się spragniony kontaktu ze światem, to wydaje się, że są to właśnie dwudziestolatkowie, którzy nadal dochodzą do siebie po latach pandemii. Skoro jednak młodzi dorośli czują się przytłoczeni emocjonalnymi kosztami wspólnego spędzania czasu — i skłonni są trzymać nawet bliskich przyjaciół w fizycznym dystansie — to znaczy, że dzisiejsza rzeczywistość (również, a może przede wszystkim ta cyfrowa) nie tylko zmienia ideę młodości, ale przewraca do góry nogami psychologię przyjaźni.

Samotność i osamotnienie to jednak nie to samo. Odczuwanie pewnej samotności to zdrowa emocjonalna reakcja. To impuls, który skłania do wstania z kanapy i nawiązania interakcji twarzą w twarz. Wystawa wybranych dyplomów warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych z 2024 roku After school club, której integralnym elementem jest program wydarzeń towarzyszących, jest właśnie takim impulsem. Jest zaproszeniem do rozmowy i do wspólnego spędzenia czasu, do robienia rzeczy razem po szkole czy po pracy, Zaproszeniem nie tylko do poznania wybranych prac dyplomowych zeszłorocznych absolwentek i absolwentów dziewięciu wydziałów Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, ale także do wspólnego relaksu, czytania książek czy słuchania muzyki.

Ważnym elementem wielu prezentowanych na wystawie prac jest właśnie interakcja z publicznością, potrzeba pozostania z widzami i widzkami w relacji i w dialogu. Wiele z prac jest sama w sobie przestrzenią do spędzania czasu; można na nich usiąść, położyć się, dotknąć ich czy posłuchać i powąchać. Wybrzmiewa z nich potrzeba budowania komfortu, bezpieczeństwa oraz fizycznego kontaktu z drugą osobą. Wiele jawi także jako zaproszenie do pewnego doświadczenia, wprowadzenie do czyjegoś świata. Inne zaś stanowią osobiste opowieści poruszające bardzo szeroką gamę prywatnych i społecznych tematów. Tytułowa świetlica (After school club), czyli miejsce spotkań po szkole, nawiązuje do prezentowanych na wystawie dyplomów, ale także do tego, co w edukacji artystycznej wydaje się dziś najcenniejsze i najbardziej warte pielęgnowania – do roli relacji i wagi zasobu, jakim jest grupa (rówieśnicza, zawodowa, towarzyska). Grupa, która daje wsparcie, ale i informację zwrotną; która pozwala się uczyć od siebie nawzajem, inspirować, dzielić wiedzą i doświadczeniami; która sprawia, że w bezpiecznych warunkach można popełniać błędy i doświadczyć zarówno pozytywnej oceny, jak i krytyki.

UpComing to też wystawa, która symbolicznie wyznacza zamknięcie pewnego etapu w życiu absolwentek i absolwentów – moment zakończenia edukacji i rozpoczęcia drogi zawodowej. Dlatego też wspólnie z artystami i artystkami zdecydowaliśmy się odejść od ekspozycji prac dyplomowych w formie zaprezentowanej na obronach (a czasem także z prezentacji aneksów prac dyplomowych). Tym razem dyplomy zaistniały na wystawie poprzez wybrane elementy, tworząc indywidualne artystyczne gesty i wypowiedzi, których forma ekspozycji wynika ze specyfiki medium wystawy grupowej przeznaczonej dla szerokiej publiczności. Zmiana ta – od prezentacji dla społeczności akademickiej do prezentacji dla szerokiej publiczności – jest więc nie tyle momentem przejścia, ile krokiem naprzód. Niech ten nowy rozdział także będzie czasem pozostawania w i tworzeniu relacji, sieci, grup, wspólnot i ekosystemów!

A skoro już o grupie mowa: każda wystawa i książka jest pracą grupową. After school club poza artystkami i artystami oraz kuratorką tworzą między innymi autorki scenografii Marcelina Gorczyńska i Kamila Falęcka (Turnus), autorki identyfikacji graficznej i projektu graficznego katalogu Zofka Kofta i Paulina Kolesnikowa, autor aranżacji światła Aleksandr Prowaliński oraz producentka i koordynatorka projektu Joanna Bury.

Zapraszamy do spotkań na wystawie!

¹ Derek Thompson, The Anti-Social Century, „The Atlantic”, luty 2025, https://www.theatlantic.com/magazine/archive/2025/02/american-loneliness-personality-politics/681091/ (dostęp 16.02.2025).